करंजी च्या सारणात थोडी कणिक भाजून घालावी. म्हणजे मग सारण नीट मिळून येतं. नाहीतर करंजीचा खुळखुळा होतो." 

लहानपणी आईकडून हमखास ही टीप मिळायची.

पण कणिकच का? तांदळाचे पीठ का नाही? तर त्यावर " अग गव्हाच्या पिठाच्या अंगी सगळ्यांना धरून ठेवण्याचा गुणधर्म असतो. तसं तांदळाच्या पीठाचे नाही. ते अगदी सरसरीत असतं. " 

"मग आपण खव्याच्या किंवा मटार च्या करंजीत का नाही घालत हे गव्हाचे पीठ? माझा अजून एक आगाऊ प्रश्न। 

तर त्यावर " अग मटार किंवा खव्याच्या सारणात मूळचा ओलावा असतो. त्याला मिळून आणण्यासाठी दुसऱ्या घटकाची आवश्यकता नसते।" तितकेच शांत पण तत्पर उत्तर. 

 पुढे कॉलेज मध्ये गेल्यावर रेणू जुळणी तंत्राचा अभ्यास करताना हे सगळं उपयोगी पडले आणि त्यातले विज्ञान ही समजले. 

किती सहजपणे माझ्या आईने जीवनातल्या दोन गोष्टी मला समाजवल्या _ 

1. अंगी ओलावा असेल तर गोष्टी मिळून येतात.

2. ओलावा कमी असेल तर मिळून आणणारा घटक आवश्यक ठरतो. 

 नंतर लग्न झाल्यावर वडे, कटलेट इत्यादी रेसिपी करताना binding factor चे महत्व पटत गेले. 

 आणि आज दिवाळीसाठी करंज्या करत असताना एक गोष्ट लख्ख जाणवली. नात्यांचंही असच आहे... 

प्रत्येक नातेवाइकांच्या गोतावळ्यात असा एखादा binding factor असतो , जो सर्वाना धरून ठेवतो.

मग ती एखादी अशी मैत्रीण असते जी बऱ्याच वर्षांनी कारणपरत्वे दुरावलेल्या सगळ्यांना एकत्र आणते , व्हाट्सअप्प ग्रुप बनवते आणि " contact मध्ये रहायचं ह" अशी प्रेमळ दमदाटी ही करते. 

कधीकधी असा binding factor आपल्या नात्यातील एखादी बुजुर्ग व्यक्ती असते, तर कधी आपल्या शेजारी पाजारीही अशी व्यक्ती सापडून जाते. 

आजच्या virtual जगात सुद्धा असे binding factor दिसतात. आपण त्याना एकेकदा भेटलेलेही नसतो पण ते मात्र आपली चौकशी करतात, काळजीही करतात. आशा सगळ्या binding factors ना माझा मानाचा मुजरा !!

समाजातील माणूसपण टिकून राहणे महत्त्वाचे. मंडळी, आपण मोठे झालो , चला तर आता सर्वांना मिळवून आणणारे होऊ या.

विकास शहा